Açıklayıcı Notlar

1 Friedrich Engels'in Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm'inin Fransızcadaki birinci baskısına önsözü (1860) Marx, aşağıyukan 4 ya da 5 Mayıs 1880'de yazdı. Önsöz, kitapçıkta, Engels'in yapıtını Fransızcaya çeviren Lafargue'ın imzasıyla yayınlandı. Bulunan elyazmasında aşağıdaki ek vardır: "Sevgili Lafargue, Engels'le (dün akşamki) danışmamın meyvesi ilişiktir. Üslubu düzeltiniz, ama içeriği değiştirmeden bırakınız. Tümüyle sizin Karl Marx." (MEW, Bd. 34, s. 444.) - 21. 

2 La Revue socialiste – Fransız küçük-burjuva sosyalist ve sonra olanakçı [Possibilist. Yalnızca hemen uygulanabilecek reformları amaçlayan politik parti üyesi, özellikle İspanyol cumhuriyetçisi ya da Fransız sosyalisti, –ç.] Benoît Malon'un kurduğu aylık dergi; başlangıçta cumhuriyetçi sosyalist, sonra sendikalist ve kooperatifsel organ; 1880'de Lyon'da ve Paris'te, 1885'ten 1914'e kadar Paris'te çıkarıldı. Marx ve Engels 1880'de dergide birlikte çalıştılar. - 21. 

3 Deutsche-Französische Jahrbücher – Karl Marx ile Arnold Ruge'un yönetiminde, Paris'te, Almanca yayınlandı. 1844 Şubatında yalnız iki çift-nüshası çıktı. O nüshada Marx'ın ve Engels'in çeşitli çalışmaları yayınlandı. - 22. 

4 The Northern Star – Haftalık gazete, çartistlerin baş organı; 1837'den 1852'ye kadar önce Leeds'te ve 1844 Kasımından sonra Londra'da çıktı. Gazetenin kurucusu ve yayıncısı Feargus Edward O'Connor idi; kırklı yıllarda yazıişlerini George Julian Harney yürüttü. Engels, 1845 Eylülünden 1848 Martına kadar bu gazetede çalışanlardandı. - 22. 

5 The New Moral World – Haftalık gazete, 1834'ten 1846'ya kadar çeşitli yerlerde, sonunda Londra'da çıktı; kurucusu Robert Owen'dı. - 22. 

6 Alman İşçi Birliği’ni Marx ve Engels 1847 Ağustosunun sonunda, Brüksel'de, Belçika'da yaşayan Alman işçileri politik bakımdan aydınlatmak ve bilimsel komünizmin düşüncelerini onlara tanıtmak amacıyla kurdular. Mantın, Engels'in ve savaşım arkadaşlarının yönetiminde birlik, Belçika'daki devrimci proleter güçleri biraraya toplamak için yasal bir merkeze dönüştü. Birliğin en ilerici üyeleri Komünistler Birliğinin Brüksel topluluğuna girdiler. Bununla birlikte, Alman işçi Birliği, Şubat devriminin hemen ardından, Belçika polisi üyelerinin pek çoğunu tutukladığı ve sürdüğü zaman, çalışmalarım Paris'te yürüttü. - 22. 

7 Deutsche-Brüsseler-Zeitung – Brüksel'de Alman politik göçmenlerin kurduğu gazete; 3 Ocak 1847'den 1848 Şubatına kadar haftada iki kez çıktı; 1847 Eylülünden sonra Marx ve Engels gazetede sürekli çalıştılar. Gazete onların etkisiyle proletaryanın gelişmekteki devrimci partisinin –Komünistler Birliğinin– organı oldu. - 22. 

8 Demokratik Dernek (Association démocratique) – Proleter devrimcileri, özellikle Alman devrimci göçmen çevresinden olanları, ve ilerici ve küçük-burjuva demokratları saflarında birleştirdi. Marx ve Engels derneğin kurulmasına etkin olarak katıldılar. 15 Kasım 1847'de, Belçikalı demokrat Lucien Jottrand'a başkanlık görevi verilince, Marx başkan yardımcısı seçildi. Marx'ın etkisi sayesinde Brüksel Demokratik Derneği uluslararası demokratik hareketin en önemli merkezlerinden biri haline geldi. Pransada Şubat devrimi sırasında Brüksel Demokratik Derneğinin proleter kanadı Belçikalı işçilerin silahlanması için çalıştı ve demokratik cumhuriyet uğruna geniş bir savaşıma girdi. Bununla birlikte, 1848 Martında Marx Brüksel'den sürülünce ve Belçika resmî çevreleri devrimci öğeleri izlediği zaman Belçikalı burjuva demokratlar, çalışanların anti-monarşist hareketini yönetmeyi bilmediler. Demokratik Dernek, ondan sonra sınırlı, tümüyle yerel bir etkinlik gösterdi ve aşağıyukan 1849'da etkinliği sona erdi. - 23. 

9 Neue Rheinische Zeitung. Organ der Demokratie – Marx'ın yönetiminde 1 Haziran 1848'den 19 Mayıs 1849'a kadar Köln'de çıkarılan günlük gazete. Gazete, demokrasinin proleter kanadının savaşım organı olarak karşı-devrime karşı savaşımda halk yığınlarının eğiticisi oldu. – 23. 

10 Neue Rheinische Zeitung. Politisch-ökonomische Revue – Marx ile Engels'in 1849 Aralığında kurdukları ve 1850 Kasımına kadar çıkarılan dergi. Komünistler Birliğinin teorik ve politik organı, Marx ile Engels'in 1848-1849'da Köln'de çıkardıkları Neue Rheinische Zeitung'un devamı. – 23. 

11 Der Volksstaat – Sosyal-Demokrat (ayzenahçı) işçi Partisinin organı; 2 Ekim 1869'dan 29 Eylül 1876'ya kadar Leipzig'te (başlangıçta haftada iki, 1873 Temmuzundan sonra üç kez) yayınlandı; Alman işçi hareketindeki devrimci görüşleri yansıttı; Marx ve Engels gazetede birlikte çalışanlar arasındaydılar. - 23. 

12 Önce Fransızca yayınlanan yapıt, 1883 Martında Engels'in kendisinin hazırladığı haliyle, Sozialdemokrat’ın yayınları arasında, Hottingen-Zürih, Almanca olarak yayınlandı. (Başlık sayfasında yayın yılı 1882 olarak verilmiştir.) - 25. 

13 Der Sozialdemokrat – Alman sosyal-demokrasisinin merkezî organı; Sosyalistler Yasası sırasında 1879 Eylülünden 1888 Eylülüne kadar Zürih'te ve 1888 Ekiminden sonra 1890 Eylülüne kadar Londra'da çıktı. Marx ve Engels, marksist çizgiyi kabul ettirmek için merkezi organa yardım ettiler. Engels gazetede bile çalıştı. - 26. 

14 Bu yapıtın ikinci ve üçüncü Almanca baskılan, birinci baskısı gibi, Sozialdemokrat’ın yayınları arasında, 1883'te çıktı. Dördüncü baskı Engels'in sağlığındaki son Almanca baskıdır. Bu baskıya da Engels'in "Die Mark" adlı çalışması ek olarak basılmıştı. ("Mark" için bkz: Ailenin, Devletin ve Özel Mülkiyetin Kökeni, Sol Yayınları, Ankara 1992, s. 191-207.) - 28. 

15 Sosyalistler Yasası (Sosyal-Demokrasinin Kamu Esenliği için Tehlikeli Çabalarına Karşı Yasa"), 19 Ekim 1878'de Reichstag'ta kabul edildi, 21 Ekimde yürürlüğe girdi. Partinin bütün örgütlerini ve sosyalist amaç güden bütün sendikaları yasakladı. Önemli bütün sosyalist basın organları kapatıldı, sosyalist nitelikli bütün toplantılar yasaklandı. Reichstag, 25 Ocak 1890'da, yığınların baskısı karşısında Sosyalistler Yasasının yürürlüğünde bir uzatma yapmayı reddetti. Yasanın yürürlük süresi 30 Eylül 1890'da sona erdi. - 28. 

16 Ayzenahçılar ve lasalcılar – 19. yüzyılın altmışlarında ve yetmişlerinin başlarında, Alman işçi sınıfı hareketinde iki parti. 

Ayzenahçılar – Marksizme bağlı kalanlar; Marx'ın ve Engels'in ideolojik etkisindeydiler. Başlarında Wilhelm Liebknecht ile August Bebel vardı. 1869'da Eisenach kongresinde, Almanya'da, Sosyal-Demokrat Partiyi kurdular. 

Lasalcılar – 1863'te Alman işçileri Genel Birliğini kuran Ferdinand Lassalle'ı izleyenler. 

Alman işçi sınıfı hareketinin gelişimi, bu iki partiyi birleşip kaynaşmaya yöneltiyordu. Birleşme 1875'te, Gotha kongresinde gerçekleşti, lasalcıların oportünist kanadını temsil ettikleri tek bir Alman Sosyalist İşçi Partisi kuruldu. - 31. 

17 Gotha kongresi (Mayıs 1875). - 31. 

18 Bernstein bu ahbap topluluğu içindeydi. Partinin Bismarck'a karşı yürüttüğü savaşımın gereği, daha Marx ve Engels sağ iken bu çevreden ayrıldı. Engels, 1892'de, bu satırları yazarken, vasiyetnamesinin yerine getirilmesiyle görevlendirdiği adamlardan biri olan Bernstein'ın, ölümünden sonra davaya ihanet edeceğini, ilk aşklarına döneceğini ve daha embriyon halindeyken ölümüne yolaçtığı ayrılıkçı partiyi kurmayı deneyeceğini aklından geçirmezdi. - 31. 

19 Para değeri için iki maddenin –altın ile gümüş– esası teorisi.- 31.

20 Vorwärts – Alman sosyal-demokrasisinin Gotha birleşme kongresinden sonraki merkez organı. Leipzig'de (1876-78) çıktı. - 32. 

21 Bunlar şu bölümlerdir: Giriş'in birinci bölümü, Üçüncü Kesimin birinci ve ikinci bölümleri. Giriş'in birinci bölümü ikiye bölündü, ve bunların arasına Üçüncü Kesimin birinci bölümü kondu. - 32. 

22 Mark – Eski Cermen köy topluluğu. Engels, Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm'in ilk İngilizce baskısına yazdığı özel girişte, Cermen köylülüğünün ilkçağ ile başlayan tarihine kısaca değindi. Engels'in "Mark" adlı incelemesi için bkz: Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni, Sol Yayınları, Ankara 1992, s. 191-207. - 32 

23 Bilinemezcilik (agnosticism) – Yunanca a (olumsuzluk öneki) ile gnosis (bilgi) sözcüğünden. - 34. 

24 Adcılık (nominalism) – Latince nomen–ad sözcüğünden türetilmiştir. Ortaçağ felsefesinde bir eğilim; savunucuları, genel kavramların benzer nesnelerin yalnız adları olduğunu iddia etmişlerdir. - 34. 

25 Anaksagoras'ın felsefesinde, birleşerek ve ayrılarak nesneleri oluşturan türdeş öğeler. - 34. 

26 Tanrıcı (theistic) – Tanrıcılığa (theism), kişisel bir tanrılığın, evrenin bir yaratıcısının olduğunun kabul edildiği dinsel-felsefi öğretiye değgin, bağlı. - 35. 

27 Yaradancılık (deism) – Tanrı fikrini alemin kişisel-olmayan ilk nedeni olarak kabul eden ve doğaya ve insan yaşamına müdahale etmediğini ileri süren dinsel-felsefi eğilim. - 36. 

28 Tevrat'ın ilk kitabı. – 36. 

29 Great unwashed, harfi harfine "ulu yıkanmamışlar" demektir. Ledru-Rollin, Mazzini, Pyat ve 1848'in gül suyunda yıkanmış cumhuriyetçileri, sosyalistleri aynı şekilde küçük görüyorlardı; sosdemler (sosyal-demokratlar) sabunla savaş halindeler diyorlardı. Temizlik, burjuvaların yolduğu işçi sınıfı için ancak güçlükle elde edilebilecek bir lükstür: bu parlak kafalar, suç ortakları burjuvaların işçilere çektirdikleri yoksulluğu, onların kabahatiymiş gibi yüzlerine vuruyorlardı. - 36. 

30 Vaftizcilik (baptism) – İngiltere'de ve Birleşik Devletler'de çok yandaşı olan bir mezheptir: ayırıcı dogması, müminleri ancak erginlik çağında, o da bütün vücuduyla suya sokarak vaftiz etmektir. - 37. 

31 Selamet Ordusu (Salvation Army) – 1864'te Londra'da William Boot'un kurduğu ve tapınakları dışındaki vaızları ve eylemiyle dikkati çeken bir dinsel birlik. - 37. 

32 P. S. Laplace, Traite de mécanique céleste [Gök Mekaniği Konusunda İnceleme], c. I-V. Paris, 1799-1825. - 37. 

33 Ding an sich, eşyanın özü, kendinde-şey demektir. Kantin felsefesinde eşyanın özü ya da numen bilinemez, ancak onun karşılığı olan fenomen (eşyanın duyulara açık yanı) bilinebilir. Engels, burada, böyle bir felsefe anlayışının yanlışlığını gösteriyor. - 39. 

34 Kişilerin ahirette ne olacaklarının daha doğuştan ve yaşarken ne yaparlarsa yapsınlar, belli olduğunu savunan öğreti. – 42. 

35 1648 ve sonraki yıllar. - 43. 

36 Yeoman'lar, topraklanın kendileri işleyen küçük toprak sahipleriydi; o tarihte İngiltere’de çok kalabalıktır. Yeomanry, yeomari’lar topluluğu demektir. - 43. 

37 1455-1485. - 44. 

38 Sırasıyla, buhar makinesinin, iplik (eğirme) makinesinin, makineli dokuma tezgahının bulucuları. - 48.

39 Tahıl Yasaları (Corn Laws) – İngiltere’de tahıl ithalinin sınırlandırılmasına karşı savaşım, 1846'da hububat tarifelerinin üç yıl yürürlükten kaldırılmasını sağlayan bir yasanın kabul edilmesiyle sona erdi. 1849'da, bu yasa uyarınca, tarifeler kaldırıldı. - 48. 

40 Jonathan Brother (Jonathan Birader) – Uncle Sam'ın (Sam Amca'nın) eski adı. - 49. 

41 Revivalism – Geçen yüzyılda, dinin azalan etkisini yeniden canlandırmaya çabalayan bir akım. Moddy ile Sankey adlı iki Amerikan vaizi, bu akımın örgütleyicisiydi. - 49. 

42 Seçmen olabilmek için en az 200 frank dolaysız vergi ödemek gerekiyordu (1830 devriminden önce, 300 frank). Bu en az vergi miktarına seçim cens'ı denirdi. - 50. 

43 Engels bunları parlamenter kurumları tehlikeye atmış olan ''Boulanger bunalımının ertesinde yazıyordu. - 50. 

44 1846. Bu ilga, serbest ticaretin himayecilik üzerinde ve İngiliz burjuvazisinin Landlord’lar (toprak ağaları) üzerinde zaferini tescil ediyor. - 51. 

45 1867 seçim reformu. - 51. 

46 Liberallerin eski adı. - 51. 

47 Muhafazakarların eski adı. - 51. 

48 Katheder-Socialist (Kürsü-Sosyalistleri) –Almanya'da, 1870'ten sonra klasik İngiliz ekonomisinin ilkelerine, yöntemlerine ve eğilimlerine karşı çıkan ve toplumsal bir politika öğütleyen bazı ekonomi politik profesörlerine verilen ad. Örnek olarak Schmoller, Adolf Wagner, Brentano'yu sayabiliriz. Bunlar elbette devrime karşıydılar. Bismarck'ın 1880'den sonra giriştiği "toplumsal reformlar" politikasının esin kaynağı oldular. - 52. 

49 School Boards – 1870'te kurulan eğitim komisyonları. Görevleri "kamu okulları kurmak ve onlara bakmak üzere belirli bir vergi toplamak, velileri çocuklarım okula göndermeye zorlamak ve yoksulları okul harçlarından bağışık tutmaktı". (Seignobos, Çağdaş Avrupa'nın Siyasal Tarihi, s. 65.) - 52. 

50 Labour Party'nin (İşçi Partisi) beşiği olan işçi temsil komitesinin kuruluşundan sekiz yıl önce yazılmıştır. - 54. 

51 Anabaptistler (Rebabtists) – 16. yüzyılda Almanya'da ve Hollanda'da ortaya çıkmış bir dinsel mezhebe bağlı olanlar. Bunların çoğu, Thomas Münzer'in önderliğini yaptığı en devrimci kanada katılan köylüler, zanaatçılar ve küçük esnaflardı. - 58. 

52 17. yüzyıl İngiliz burjuva devrimi sırasında kentli ve köylü yoksulların çıkarlarım temsil edenlere, "true levellers" ya da "diggers" diye anılanlara değiniliyor. – 58. 

53 Engels, burada, ütopik sosyalist Thomas More'un (16. yüzyıl) ve Tommaso Campanella'nın (17. yüzyıl) yapıtlarını anımsatıyor. - 58. 

54 MÖ 3. yüzyıldan MS 7. yüzyıla kadar sürmüş olan bilimsel gelişimin İskenderiye çağı. Adım Mısır'ın İskenderiye kentinden almıştır, İskenderiye, o sıralarda, uluslararası ekonomik ilişki merkezlerinin en önemlilerinden biriydi, İskenderiye çağında matematik (Euclides ve Archimedes), coğrafya, astronomi, anatomi, fizyoloji vb. önemli gelişme gösterdi. - 71. 

55 Goethe'nin Faust'unda Mephistopheles. - 81. 

56 Bunların en önemlileri şunlardır: 1492'de Christopher Columbus'un Amerika'yı ve 1498'de Portekizli Vasco de Gamanın Hindistan'a ulaşan bir deniz yolunu bulması. - 87. 

57 17. ve 18. yüzyıllarda, ispanya, Hollanda, Fransa ve Britanya arasında, Hindistan ve Amerika ile yapılan ticarete egemen olmak ve bu iki ülkeyi sömürge olarak ele geçirmek için savaşlar oldu. Britanya, bu savaşlardan zaferle çıktı ve 18. yüzyılın sonunda bütün dünya ticaretini ele geçirdi. - 88.